25 NËNTOR 1912 – 25 NËNTOR 2022
Për shkak të humbjeve të njëpasnjëshme ushtarake në të gjithë Rumelinë, ushtria dhe administrata osmane e pushtimit po largohej me shpejtësi nga Shqipëria. Që në fillim të vitit 1912, ushtria serbe e komanduar nga Bozhidar Janko, e cila ishte në ndjekje të ushtrisë osmane, kishte qëllim kryesor gllabërimin e tokave shqiptare, duke i konsideruar ato si territore osmane.
Kjo ushtri gjakatare më shumë masakroi shqiptarët e pambrojtur në Kosovë dhe në Veri të vendit, sesa shënoi ndonjë betejë me osmanët. Pra, zbrazëtirën e krijuar nga largimi i osmanëve, synonte ta mbushte Serbia aneksioniste.
Përballë këtij rreziku të ri, patriotët elbasanas vendosën urgjentisht të shpallnin Pavarësinë e Elbasanit.
Për herë të parë në historinë moderne shqiptare, Elbasani ishte qyteti i parë që ngriti Flamurin e Pavarësisë që më datë 25. 11. 1912. Pas shpalljes së Pavarësisë së Elbasanit, Aqif Pashë Elbasani arriti të miratojë një pakt mossulmimi me komandën e ushtrisë serbe, e cila ndodhej në rrethinat e Elbasanit, dhe pikërisht në vendin e quajtur Rrapi i Vojvodës (pranë parkut “Rinia”). Akt tepër i guximshëm dhe i lavdërueshëm i tij, pasi mund të kishte një përballje ushtarake midis popullsisë së paarmatosur të Elbasanit me ushtrinë moderne serbe. Thuhet se Aqif Pasha i siguroi ushtarakët serbë që në qytet nuk ka ushtri dhe administratë osmane, jemi të pavarur, si dhe jemi popull krejt i veçantë nga popujt e Perandorisë Osmane.
Firmëtarët e Pavarësisë së Elbasanit janë:
- Aqif Pashë Elbasani (Biçaku),
- Shefqet bej Vërlaci,
- Abdullah bej Tirana,
- Venemin Deliana,
- Ali bej Agjahu,
- Refik Myftiu,
- qehajai i Esnafit shejh Mahmud Guma,
- shejh Hysen Sulova,
- Ruzhdi Alushi,
- Alush Saraçi,
- Venemin Nosi,
- Kolë Papajani,
- Emin Haxhiadem Shijaku,
- Ymer Peni,
- Hysen Dakli,
- Hysen Hostopalli,
- Serafin Jorgaqi,
- Dhimitër Paparisto,
- Hasan bej Biçakçiu,
- Fuat bej Kahremani,
- Servet bej Zylfi,
- Demir bej Sulçebeu,
- shejh Xhaferr Pasmaqi,
- Taqi Buda,
- Haxhi Nikolla Jorgaqi,
- Rrapush Demeti,
- Mahmud Hakani,
- Isuf bej Taushani,
- Hasan Çiftja,
- Demir Zenelhoxha,
- hafëz Sulejman Kungulli dhe
- Zv/mitropoliti Dhimitër Dhimitruka.
Ndërsa në Vlorë do të jenë delegatë elbasanas në firmosjen e aktit të Pavarësisë së gjithë Shqipërisë:
Qemal bej Karaosmani, Lef Nosi dhe Shefqet bej Daiu. Përfaqësues i Elbasanit ishte edhe Mid’hat bej Frashëri.
(Dokumenta Historike, Prill 1924, Nr. 4, Shtypshkronja “Elbasani”, boton Lef Nosi, fq. 103).
Bukurosh Dylgjeri
Elbasan, Nëntor 2022
